ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΣΤΗΝ ΙΛΙΑΔΑ





ΟΜΗΡΙΚΑ ΕΠΗ ( ΙΛΙΑΔΑ-ΟΔΥΣΣΕΙΑ )


Αποτελούν τα αρχαιότερα έπη στην ευρωπαϊκή λογοτεχνία και τοποθετούνται χρονικά στο δεύτερο μισό του 8ου αι.π.Χ. Η Ιλιάδα προηγείται χρονικά, έχει 15693 στίχους και χωρίζεται σε 24 ραψωδίες,που δηλώνονται με κεφαλαίο γράμμα και η καθεμιά έχει το δικό της τίτλο και περιεχόμενο ( βλέπε τις σελίδες 12 -15 του σχολικού βιβλίου)।





ΣΧΕΣΗ ΙΛΙΑΔΑΣ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑΣ


Η Ιλιάδα, ως έπος, αναφέρεται σε ένα παρελθόν γεμάτο ηρωικές πράξεις και μάλιστα σε μια εποχή πολύ μακρινή ( 12ος αι.π.Χ.),στην μυκηναϊκή εποχή,στο τέλος της οποίας έγινε ο Τρωικός πόλεμος.Ο ποιητής απεικονίζει στο έργο του συνήθειες,θεσμούς,υλικά και αντιλήψεις που ήταν γνωστά στην εποχή του ,αλλά όχι στον μυκηναϊκό άνθρωπο ( αναχρονισμοί),ενώ άλλες φορές προσθέτει φανταστικά και εξωπραγματικά στοιχεία.


Επομένως, είναι λάθος να αντιμετωπίζουμε την Ιλιάδα ως ιστορική πηγή,γιατί είναι πρωτίστως ποίηση και το ιστορικό υλικό έχει υποστεί ποιητική επεξεργασία, με σκοπό να τέρψει τον ακροατή, παρά να του δώσει ιστορικές πληροφορίες।





ΤΟ ΘΕΜΑ ΤΗΣ ΙΛΙΑΔΑΣ


Ο θυμός ( μηνις ) του Αχιλλέα και η σύγκρουσή του με τον Αγαμέμνονα, με αφορμή τη μοιρασιά των λαφύρων,έχει ως αποτέλεσμα την αποχώρηση του πρώτου από τον πόλεμο.Ο Αχιλλέας θα επανέλθει στο τέλος του πολέμου( ραψ Τ ), όταν ο Εκτορας σκότωσε το φίλο του Πάτροκλο και θέλησε να εκδικηθεί το φόνο του φίλου του σκοτώνοντας τον ¨Εκτορα।Το θέμα του θυμού του Αχιλλέα διατρέχει όλο το έπος





ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΙΛΙΑΔΑΣ


Ο Τρωικός πόλεμος, που διήρκεσε δέκα χρόνια,αποτελεί το περιεχόμενο της Ιλιάδας।


Επομένως, πρέπει να γίνεται διάκριση ανάμεσα στο θέμα και στο περιεχόμενο της Ιλιάδας, γιατί το θέμα της ,δηλαδή η οργή του Αχιλλέα,δίνει αφορμή στον ποιητή να μας παρουσιάσει ένα δεκάχρονο πόλεμο στην πεδιάδα της Τροίας, το Ίλιον.Έτσι δικαιολογείτε άλλωστε και η ονομασία του έπους Ιλιάς





ΔΟΜΗ ΤΗΣ ΙΛΙΑΔΑΣ


Όπως είπαμε παραπάνω,η Ιλιάδα περιγράφει τον τρωικό πόλεμο,που κράτησε δέκα χρόνια।
Δεν τον περιγράφει με χρονολογική σειρά,αλλά ξεκινά από το δέκατο έτος ,με το επεισόδιο του θυμού.Η περιγραφή καλύπτει 51μέρες,οι οποίες αποτελούν το χρονικό παρόν του έπους.
Στο διάστημα αυτό γίνονται αναφορές στο παρελθόν και προαναγγελίες για το μέλλον,που θα αποτελέσουν το θέμα άλλων επών।

ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΙΛΙΑΔΑΣ ΚΑΙ ΟΔΥΣΣΕΙΑΣ

Αν και υπάρχουν ομοιότητες τόσο στη δομή των δύο επών ,όσο και στη γλώσσα,υπάρχουν όμως και σημαντικές διαφορές
α)η γλώσσα της Ιλιάδας είναι αρχαϊκότερη και δυσκολότερη,ενώ της Οδύσσειας πιο εξελιγμένη και απλούστερη
β)το ύφος και ο τρόπος που παρουσιάζει τον κόσμο ο ποιητής είναι διαφορετικός.Αυτό οφείλεται και στη διαφορετική χρονολόγησή τους ,όσο και στο διαφορετικό θέμα κάθε έργου
γ)Το περιεχόμενο τους έχει διαφορές: η Ιλιάδα είναι έπος πολεμικό,αναφέρεται σε εξόρμηση και σύγκρουση λαών,η δράση εντοπίζεται σε πραγματικό κόσμο και οι μύθοι της έχουν ηρωικό περιεχόμενο.Αντίθετα, η Οδύσσεια αναφέρεται στην επιστροφή στην πατρίδα και μοιάζει με ναυτικό παραμύθι σε παράξενους τόπους με εξωπραγματικά όντα και φανταστικές περιπέτειες.
δ)Η κοινωνία παρουσιάζει σημαντικές διαφορές:στην Ιλιάδα καθρεπτίζεται η αντίληψη μιας κλειστής αριστοκρατικής τάξης,έχουμε απόλυτη μοναρχία,γίνονται συνελεύσεις στρατού,όμως οι απλοί στρατιώτες μόνο ακούνε ή το πολύ επευφημούν.
Αντίθετα, στην Οδύσσεια οι ήρωες ανήκουν σε όλα τα κοινωνικά στρώματα και ακούγονται και οι απόψεις των κατώτερων τάξεων ,γιατί καθρεπτίζεται μια νεότερη εποχή,όπου ο θεσμός της βασιλείας παρακμάζει και δίπλα στο βασιλιά υπάρχουν πολιτικά σώματα (π.χ στο νησί των Φαιάκων)
ε)Οι θεοί στην Ιλιάδα έχουν ανθρώπινες διαστάσεις και η συμπεριφορά τους ελάχιστα διαφέρει από αυτή των ανθρώπων.Στην Οδύσσεια οι θεοί δεν είναι τόσο εγωιστές και άδικοι ,όπως στην Ιλιάδα.Είναι βέβαια γεμάτοι πάθη,μα δεν έχουν την πρωτόγονη εκρηκτικότητα που συναντούμε στους θεούς της Ιλιάδας.
στ)Ακόμα και οι κεντρικοί ήρωες συμπεριφέρονται διαφορετικά.Ο Οδυσσέας δεν έχει την ορμητικότητα του Αχιλλέα ούτε την έλλειψη του μέτρου.Αξίες ,όπως η ανδρεία , η πολεμική αρετή, το ηρωικό ιδεώδες ,προβάλλονται στην Ιλιάδα,αφού ο χαρακτήρας της είναι πολεμικός,ενώ στην Οδύσσεια που έχει ειρηνικό χαρακτήρα ,προβάλλονται αξίες ,όπως η αγάπη για την πατρίδα, η φιλία, η καρτερικότητα, η νοσταλγία ,η συζυγική πίστη.

ΟΜΗΡΟΣ

Ένα ελληνιστικό επίγραμμα γράφει να μην ψάχνουμε για το γένος και την καταγωγή του Ομήρου και ας καυχώνται όσες πολιτείες επιθυμούν ότι αυτές είναι η γενέτειρά του. Γιατί αξία δεν έχει ο τόπος, όπου ο ποιητής γεννήθηκε, αξία έχει το πνεύμα του. Πατρίδα του Μελησιγενούς είναι το έργο του. Είναι η Ιλιάδα και το άσμα της Οδύσσειας.
Η γενική πεποίθηση ότι ο Όμηρος γεννήθηκε στην Ιωνία -κι ας προβάλλουν αξιώσεις εκτός από τις επτά πόλεις η Αίγυπτος, η Ρώμη, η Φρυγία, η Κύπρος- και μάλιστα στο κεντρικό τμήμα της μικρασιατικής παραλίας, δηλαδή στην παράλια λωρίδα Σμύρνης - Ερυθρών, Φωκαίας ή στην απέναντι νήσο Χίο, φαίνεται να αποτελεί λογική εικασία. Η εικασία αυτή συνάγεται και από τα ίδια τα έπη, στα οποία η ιωνική κυρίως διάλεκτος επικρατεί με μικρή μόνο πρόσμειξη αιολισμών, οι οποίοι εμπεριέχονται και στην ιωνική διάλεκτο της Χίου. Αλλά και το όνομα του ποιητή των αιώνων Ομήρου, ιωνικό τύπο μαρτυρεί.